Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống ngành Lưu trữ Việt Nam (3/1), Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (TTLTQG3) tổ chức lễ tiếp nhận tài liệu của ba nhạc sĩ Hoàng Vân, Hoàng Long và Hoàng Lân – những tên tuổi đã để lại dấu ấn sâu đậm trong dòng chảy âm nhạc Việt Nam hiện đại.
Sự kiện diễn ra ngày 10/12/2025 tại Hà Nội không chỉ bổ sung những tư liệu gốc quý giá vào kho lưu trữ quốc gia, mà còn tiếp tục khẳng định vai trò của lưu trữ trong việc bảo tồn ký ức văn hóa cho các thế hệ mai sau.
Bà Trần Việt Hoa – Giám đốc Trung tâm Lưu trữ quốc gia 3 (TTLTQG3) cho biết, đợt tiếp nhận lần này mang ý nghĩa đặc biệt, bởi phần lớn tài liệu đều là bản thảo, ảnh tư liệu và ghi chép gắn trực tiếp với quá trình sáng tác của 3 nhạc sĩ. Nhiều tư liệu đã được gia đình gìn giữ hàng chục năm, nay được đưa về lưu trữ trong điều kiện chuyên nghiệp, bảo đảm tuổi thọ có thể kéo dài 500–700 năm. Các phông tài liệu cá nhân cũng sẽ được chuẩn hóa để phục vụ nghiên cứu, xuất bản sách, làm phim hay các chương trình nghệ thuật, với yêu cầu trích dẫn đầy đủ nhằm bảo vệ quyền lợi của tác giả.
Cũng theo người đứng đầu TTLTQG3, dịp tháng 4/2025, bộ sưu tập tài liệu của nhạc sĩ Hoàng Vân đã được UNESCO ghi danh vào “Chương trình Ký ức thế giới”. Sự kiện này một lần nữa làm rõ giá trị đặc biệt của tài liệu âm nhạc trong dòng chảy di sản tư liệu. Việc tiếp tục tiếp nhận bổ sung lần này giúp bộ sưu tập ngày càng hoàn thiện hơn, đồng thời tạo động lực để nhiều nghệ sĩ khác mạnh dạn trao gửi tư liệu cho Nhà nước gìn giữ.
“Hy vọng trong tương lai sẽ có những đợt trao tặng lần 3, lần 4…để di sản âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Vân và các nhạc sĩ khác ngày càng thêm dày dặn và bền vững.”- bà Trần Việt Hoa chia sẻ.
TS Lê Y Linh (bìa phải)- con gái nhạc sĩ Hoàng Vân, đại diện gia đình trao tặng TTLTQG3 đợt 2 các tư liệu quý trong cuộc đời sáng tác âm nhạc của cha mình
Trong đợt thứ 2 trao tặng tài liệu của nhạc sĩ Hoàng Vân cho TTLTQG3, gia đình ông đã trao lại gần 20 ấn phẩm gồm gần 20 ấn phẩm, tờ nhạc và tập bài hát xuất bản từ 1959 đến 1991, mới được gia đình sưu tập được từ năm 2022 tới nay. Cùng với đó là nhiều tư liệu đặc biệt quan trọng trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật của nhạc sĩ Hoàng Vân.
Trong số các tài liệu này, phía gia đình nhạc sĩ Hoàng Vân nhấn mạnh, tài liệu đặc biệt nhất là bản thảo viết tay “Nói chuyện về sáng tác ca khúc” (1964) gồm 82 trang – tư liệu có thể xem như một giáo trình sáng tác ở giai đoạn rất sớm của nền âm nhạc Việt Nam, hiện chưa rõ đã từng được xuất bản hay chưa. Bản thảo này được trao tặng bởi nhạc sĩ Trương Ngọc Xuyên, con trai của nhạc sĩ Trương Đình Quang – người từng cùng Hoàng Vân có tác phẩm giao hưởng trình diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội năm 1961. Sau hơn 60 năm được gìn giữ, tài liệu quý này nay đã được nhập vào bộ sưu tập.
Một hiện vật giá trị khác là bản nhạc bỏ túi “Quảng Bình quê ta ơi!” song ngữ Việt – Hoa, in theo lối ký âm của Trung Quốc thập niên 1960, do Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc phát hành. Tài liệu này được nhóm Red Music Society gồm những bạn trẻ đam mê dòng nhạc Hoàng Vân, tiến hành sưu tầm và trao tặng.
Đại diện gia đình, TS Lê Y Linh – con gái nhạc sĩ Hoàng Vân bày tỏ, đây là những tài liệu vô giá đối với sự nghiệp của cha mình và phía gia đình luôn ý thức trách nhiệm bổ sung, hoàn thiện bộ sưu tập tài liệu của ông ngay cả khi nó đã được UNESCO ghi danh, đúng theo tinh thần làm dày và làm giàu thêm di sản tư liệu mà UNESCO khuyến khích.
Nhạc sĩ Hoàng Long trao tặng các tư liệu cho TTLTQG3
Cũng tại buổi lễ, TTLTQG3 đã tiếp nhận nhiều tài liệu quý từ hai nhạc sĩ song sinh Hoàng Long – Hoàng Lân, tác giả của nhiều ca khúc thiếu nhi và hợp xướng đi cùng năm tháng. Hai nhạc sĩ đã trao tặng Trung tâm tổng cộng 22 đơn vị bảo quản từ năm 1957 đến năm 2022, gồm tài liệu sáng tác (kịch – múa – hát; văn – thơ; ca khúc; nhạc, phim hoạt hình; hợp xướng); sách âm nhạc; các bài báo viết về mình.
Nhạc sĩ Hoàng Long xúc động tâm sự, đây là lần thứ 2 hai ông gửi tài liệu đến TTLTQG3 và mỗi lần gửi, niềm vui lại được nhân lên. Ở tuổi 84, nhìn lại chặng đường hơn 65 năm hoạt động nghệ thuật, khởi đầu từ khi mới 14–15 tuổi, ông thấy hạnh phúc khi những đóng góp nhỏ bé của mình được gìn giữ lâu dài và tiếp tục lan tỏa đến các thế hệ sau. Nhạc sĩ Hoàng Long cũng cho biết, hai ông kém nhạc sĩ Hoàng Vân 12 tuổi, nhưng luôn coi nhạc sĩ Hoàng Vân là bậc thầy, luôn kính trọng và từ hồi nhỏ đã rất thích nghe các ca khúc của nhạc sĩ Hoàng Vân.
Đại diện gia đình 3 nhạc sĩ tại lễ trao tặng tư liệu, tài liệu cho TTLTQG3
Chia sẻ cảm xúc trong buổi lễ, nhạc sĩ Hoàng Lân nhấn mạnh sự trân trọng với công việc âm thầm nhưng vô cùng ý nghĩa của ngành lưu trữ. Theo ông, cuộc đời con người là hữu hạn, nhưng những tác phẩm và câu chuyện phía sau mỗi sáng tác cần được bảo tồn để không bị mai một. Vì vậy, việc được đóng góp một phần nhỏ vào kho tư liệu quốc gia là niềm vinh dự lớn lao đối với ông và gia đình.
Từ góc nhìn chuyên môn, TS Vũ Thị Minh Hương – nguyên Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước khẳng định, điều quan trọng nhất là sự tin tưởng của các gia đình đối với TTLTQG3. Bà cho biết dù bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO vinh danh đã tạo tiếng vang lớn, nhiều gia đình nghệ sĩ vẫn còn ngần ngại vì lo lắng về rủi ro khi đưa tài liệu ra khỏi nhà. Trong khi đó, lưu trữ tại gia đình luôn tiềm ẩn nguy cơ mối mọt, hư hại, cháy nổ… Việc gửi vào Trung tâm sẽ bảo đảm tài liệu được bảo quản theo các tiêu chuẩn quốc tế và sẵn sàng phục vụ cho công tác nghiên cứu.
Với những bản thảo viết tay, ảnh tư liệu và câu chuyện sáng tác quý giá, kho tài liệu của 3 nhạc sĩ Hoàng Vân, Hoàng Long và Hoàng Lân được trao tặng không chỉ là tài sản của từng gia đình, mà đã trở thành một phần của ký ức chung dân tộc. Khi được lưu trữ trong điều kiện chuyên nghiệp, những di sản này sẽ tiếp tục sống, tiếp tục truyền cảm hứng và tiếp tục được nghiên cứu trong hàng trăm năm tới.
Sự kiện cũng mở ra lời nhắc nhở rằng các di sản sáng tạo, đặc biệt là trong âm nhạc chỉ thực sự bền vững khi được bảo tồn đúng cách và có cơ chế để công chúng tiếp cận. TTLTQG3 hiện cho phép người dân đến tra cứu, đọc và xem bản gốc tài liệu tại phòng đọc chuyên dụng, một hướng mở để di sản không chỉ “nằm trong kho” mà còn hiện diện trong đời sống.
Nhật Minh
