Cụ thể, nếu so sánh với các doanh nghiệp tư nhân, thì mức độ sẵn sàng, thực sự ứng dụng công nghiệp 4.0 của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đang thấp hơn, chỉ ở mức độ trung bình.
Đây là nhận định của ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tại hội thảo Mức độ sẵn sàng của DNNN trong công nghiệp 4.0: thực trạng và kiến nghị chính sách, tổ chức ngày 5/11. Hội thảo nằm trong khuôn khổ chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Aus4Reform) và CIEM tổ chức.
Toàn cảnh buổi hội thảo.
DNNN đều chỉ mới bắt đầu hành trình số hóa
Phát biểu tại hội thảo, ông Phan Đức Hiếu cho biết, vừa qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình Thủ tướng Chính phủ Dự thảo Chiến lược quốc gia về Cách mạng Công nghiệp 4.0 đến năm 2030, trong đó, quy định trọng trách của DNNN. DNNN chủ động, tích cực thực hiện các dự án đầu tư ứng dụng công nghệ 4.0, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh của doanh nghiệp, làm hình mẫu cho các doanh nghiệp khác noi theo.
Ngày 27/09/2019, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư với chỉ đạo phải có cơ chế cho DNNN thực hiện đầu tư nghiên cứu phát triển công nghệ, đầu tư mạo hiểm, đầu tư vào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Theo ông Phan Đức Hiếu, việc ứng dụng được các thành tựu của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ giúp tăng hiệu quả hoạt động của DNNN. Tuy vậy, nếu so sánh với các doanh nghiệp tư nhân, thì mức độ sẵn sàng, thực sự ứng dụng công nghiệp 4.0 của các DNNN đang thấp hơn, chỉ ở mức độ trung bình và không đồng đều ở quy mô và tính chất sở hữu. Những DNNN có quy mô càng lớn, thì mức độ sẽ cao hơn so với DNNN quy mô vừa và nhỏ. DNNN có sở hữu nhà nước càng ít, thì năng lực, trình độ và mức độ ứng dụng Công nghiệp 4.0 cao hơn so với DNNN được Nhà nước sở hữu tỷ lệ lớn.
Theo Báo cáo “Định vị DNNN trong công nghiệp 4.0” của CIEM cho thấy, khu vực DNNN dù được kỳ vọng giữ vai trò then chốt trong nền kinh tế và trở thành động lực tăng trưởng, dẫn dắt các thành phần kinh tế khác. Tuy nhiên, DNNN có vai trò khá mờ nhạt trong các hoạt động nghiên cứu khoa học, công nghệ. Cụ thể, Báo cáo chỉ ra trong 20 ngành, lĩnh vực, thì DNNN chỉ vượt trội hơn khu vực tư nhân ở 3 ngành, đó là: tài chính và ngân hàng; sản xuất phân phối điện-khí-ga và giải trí. Ngoại trừ một số DNNN quy mô lớn, như: Tập đoàn Viettel, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và một số ngân hàng quốc doanh quy mô lớn hiện đã đầu tư vào nghiên cứu, phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới của công nghiệp 4.0, thì nhìn chung các DNNN Việt Nam đều chỉ mới bắt đầu hành trình số hóa.
…Do những bất cập về cơ chế chính sách
Ông Trịnh Đức Chiều, Phó Trưởng ban Nghiên cứu cải cách và phát triển doanh nghiệp (CIEM) cho biết, nguyên nhân chủ yếu là do những bất cập về cơ chế chính sách đối với DNNN trong công nghiệp 4.0. Hiện nay, vẫn thiếu văn bản pháp lý, chính sách, chiến lược khoa học, công nghệ đặt ra mục tiêu cụ thể, định lượng cho DNNN. Ràng buộc duy nhất đối với các DNNN là lập quỹ phát triển khoa học, công nghệ bằng việc trích 3%-10% của thu nhập tính thuế. Trong khi đó, DNNN chưa thực sự được coi là một đối tượng quan trọng trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chưa có quy định, chính sách ràng buộc hợp tác, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ các DNNN để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, thiếu cơ chế tài chính phù hợp để thực hiện đầu tư, phát triển và thiếu các giải pháp cụ thể để tái cơ cấu DNNN theo hướng thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ.
Ông Lê Hải Đăng, Trưởng ban Chiến lược phát triển, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chia sẻ, cách đây 1 năm, EVN cũng đã phê duyệt Đề án Nghiên cứu phát triển ứng dụng cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 vào hoạt động sản xuất, kinh doanh của Tập đoàn. Đến nay, EVN đã phê duyệt 39 đề án thành phần theo đặc thù hoạt động từ khâu phát điện, truyền tải và phân phối. Chẳng hạn, đề án Ứng dụng công nghệ BlockChain trong hoạt động kinh doanh, mua bán điện với khách hàng, xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung EVN-cloud trong nội bộ toàn Tập đoàn…
Song, ông Lê Hải Đăng cho biết, hiện việc thu hút nhân tài đến làm việc tại DNNN là rất khó khăn do cơ chế tài chính, cơ chế tiền lương trong các DNNN không có nhiều khác biệt, trong khi các doanh nghiệp tư nhân lại có nhiều chế độ đãi ngộ tốt hơn. Bên cạnh đó, việc triển khai công nghiệp 4.0, như: blockchain, AI còn nhiều cách hiểu chưa đồng nhất, khó ứng dụng vào doanh nghiệp đặc thù như EVN.
Đại diện của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cũng cho rằng, DNNN chưa thực sự hỗ trợ để phát huy hết tiềm năng của người lao động, nên họ chưa toàn tâm, toàn ý với công việc. Cùng với đó, cơ chế chính sách còn nhiều vướng mắc, như cho phép DNNN trích 3%-10% của thu nhập tính thuế để thành lập quỹ phát triển khoa học, công nghệ, nhưng việc triển khai lại rất khó, thậm chí là không thể áp dụng được. Hơn nữa, do cơ chế sở hữu nhà nước, nên khi đầu tư vào các dự án công nghệ, người phê duyệt dự án sẽ gặp rủi ro cao nếu nhứ dự án không có lãi, trong khi chưa có chính sách nào được đưa ra để khắc phục 100%.
Từ những ý kiến trên, CIEM đưa ra khuyến nghị một số giải pháp chính để DNNN phát triển công nghệ 4.0, đó là: Thứ nhất, cần định vị rõ ràng vai trò, mục tiêu của DNNN trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4; Thứ hai, tái cơ cấu, cổ phần hóa mạnh mẽ DNNN cả những ngành, lĩnh vực ưu tiên trong công nghệ; Thứ ba, hiện đại hoá, số hoá quản trị, giám sát của chủ sở hữu nhà nước; Thứ tư, hỗ trợ DNNN cải thiện khả năng vận hành số hoá; Thứ năm, tiếp tục cải cách môi trường kinh doanh, thúc đẩy cạnh tranh và các giải pháp bổ trợ khác.
Các chuyên gia cho rằng, Nhà nước cần tạo động lực, áp lực cạnh tranh để các DNNN thực sự ứng dụng công nghệ 4.0. Bên cạnh đó, các DNNN cần tái cơ cấu, cải cách để có phương thức hoạt động theo hướng thị trường nhiều hơn, đồng thời, Nhà nước cũng phải thể hiện vai trò định hướng, không bao bọc hoạt động của DNNN.
Theo Kinh tế và dự báo
