Giữ chân doanh nghiệp FDI: Chi phí gia tăng, thu hẹp sản xuất

Dòng vốn ngoại có thể sẽ rời đi nếu giãn cách kéo dài

TP.HCM được xem là một trong những khu vực thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) thuộc top đầu cả nước về số lượng dự án, tuy nhiên, trước tác động nặng nề từ dịch COVID-19, đặc biệt là đợt dịch thứ 4 bùng phát đã khiến mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn đều bị đình trệ, dẫn đến nhiều doanh nghiệp FDI cũng theo đó gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Hàng loạt doanh nghiệp FDI trên địa bàn TP.HCM đang gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19.

Theo số liệu từ Cục Thống kê TP.HCM vừa công bố cho thấy, từ ngày 1/1 đến ngày 20/8/2021, tổng vốn FDI vào thành phố là 2,18 tỷ USD bao gồm vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài, giảm 43,6% so với cùng kỳ năm trước.

Cụ thể, cấp mới có 386 dự án cấp với vốn đăng ký đạt 375,5 triệu USD, giảm 52,7% về số giấy phép và giảm 50,2% về vốn so với cùng kỳ năm trước. Vốn đăng ký vẫn tiếp tục tập trung chủ yếu ở 3 ngành là kinh doanh bất động sản, thương nghiệp và vận tải kho bãi.

Tại cuộc gặp gỡ giữa doanh nghiệp FDI với lãnh đạo TP.HCM mới đây, ông Trần Tiến Phát, Tổng giám đốc Công ty Datalogic Việt Nam cho biết, doanh nghiệp có 831 nhân viên nhưng đến ngày 20/8 chỉ có 502 người đang làm việc theo mô hình “3 tại chỗ” và “1 cung đường, 2 địa điểm”.

Theo ông Tiến, trước ảnh hưởng từ đại dịch COVID-19, doanh số công ty đã sụt giảm từ 18,5 triệu USD trong tháng 6 xuống 11 triệu USD trong tháng 7 vừa qua. Số lượng nhân lực lao động giảm còn 60% và doanh số giảm 40% so với trước.

“Đây là sự sụt giảm không theo quy tắc vì những lao động bị thiếu là công nhân có tay nghề cao, dây chuyền sản xuất không thể dễ dàng điều người khác trong thời gian ngắn. Người có kinh nghiệm thường là người có gia đình và họ không thể bỏ cha mẹ già hay con trẻ để vào nhà máy làm việc theo mô hình 3 tại chỗ”, Tổng giám đốc Công ty Datalogic Việt Nam bày tỏ.

Bà Hồ Thị Thu Uyên, Intel Việt Nam có 86% người lao động đã tiêm mũi vaccine đầu tiên. Hiện doanh nghiệp áp dụng mô hình “một cung đường hai địa điểm” cho 1.870 người lao động. Chi phí phát sinh từ việc đảm bảo phòng chống dịch trong giai đoạn 15/7-15/8 khoảng 140 tỷ đồng. Nếu tính tới 15/9 khoản chi phí này không phải là gấp đôi mà sẽ lớn hơn rất nhiều. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới ngân sách và kế hoạch sản xuất của công ty trong dài hạn.

Đại diện Intel hy vọng sau ngày 15/9, TP.HCM sẽ dừng giãn cách khi tình hình sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn. Theo bà Uyên, sau 30 năm Việt Nam thành công thu hút nhiều vốn FDI, mùa dịch này khiến lãnh đạo Intel lo lắng rất lớn khi dòng vốn ngoại có thể sẽ rời đi nếu giãn cách kéo dài.

Cùng quan điểm, ông Lê Hữu Bình, đại diện Công ty Jabil Việt Nam với nhà máy trong Khu công nghệ cao TP.HCM cho biết, nhiều đối tác đã chuyển đơn đặt hàng sang một số nước khác như Trung Quốc, Singapore… khi Jabil Việt Nam không đáp ứng được tiến độ. Nếu tình hình tiếp tục kéo dài, công ty sẽ phải thu hẹp hoạt động tại Việt Nam.

Ông Bình cho biết thêm, chi phí phát sinh khi thực hiện “1 cung đường, 2 địa điểm” trung bình mỗi ngày là 4 tỷ đồng, tương đương 120 tỷ đồng mỗi tháng. Nhiều đối tác đã hủy đơn hàng để chuyển sang các nhà máy tại Mexico hay Ấn Độ, giá trị hợp đồng mất khoảng 200 triệu USD, dẫn đến rủi ro thu hẹp quy mô hoạt động tại Việt Nam.

Có thể thấy, trước tác động của đại dịch COVID-19 với lệnh giãn cách bị kéo dài đã ảnh hưởng không nhỏ đến các doanh nghiệp FDI khi phải gồng mình vừa sản xuất, vừa phải chống dịch. Do đó, nguy cơ đứt gãy chuỗi sản xuất, lưu thông là rất lớn nếu không có những giải pháp ứng phó toàn diện, mạnh mẽ, kịp thời.

Ở góc độ chuyên gia, TS. Lê Bá Chí Nhân – Chuyên gia kinh tế cho rằng, dịch COVID-19 bùng phát và diễn ra gần 2 năm qua không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới, do đó, việc các doanh nghiệp FDI có rút khỏi Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng hay không thì đó là một câu chuyện dài.

Theo TS. Lê Bá Chí Nhân, tất cả các doanh nghiệp đầu tư bao gồm cả FDI luôn đặt lợi nhuận lên hàng đầu và để đạt được những lợi nhuận đó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố thứ nhất là nền kinh tế phát triển của khu vực, thứ hai là môi trường đầu tư (cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực,…). Trong khi đó, Việt Nam là nước có nhiều lợi thế, đảm bảo được các điều kiện ổn định trong việc thu hút đầu tư FDI và được nhiều nước công nhận trong thời gian qua.

“Trong bối cảnh hiện nay, việc doanh nghiệp FDI rút khỏi Việt Nam chắc chắn vẫn sẽ có nhưng không đáng kể, bởi để rút khỏi một khu vực không phải dễ dàng, vì doanh nghiệp đó sẽ phải thực hiện lại từ đầu như xây dựng lại cơ sở hạ tầng, tìm kiếm nguồn nhân lực, hoàn tất các thủ tục đầu tư,… nên đây là điều họ sẽ phải cân nhắc. Dù vậy, điều quan trọng hàng đầu vẫn là sự quan tâm của chính quyền nhà nước, cần có các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp FDI để tiếp tục hoạt động sản xuất, tạo niềm tin đối với các nhà đầu tư. Nếu không giải quyết được khó khăn của doanh nghiệp thì tình hình sẽ xấu đi, khả năng nhiều doanh nghiệp FDI tìm kiếm nơi khác để chuyển dịch vẫn sẽ diễn ra”, TS. Lê Bá Chí Nhân nói.

TP.HCM làm gì để giữ chân doanh nghiệp FDI?

Đóng góp ý kiến giúp doanh nghiệp FDI vượt qua khó khăn, cũng như có thể khôi phục sản xuất trong thời gian tới, bà Hồ Thị Thu Uyên – Giám đốc Đối ngoại Công ty Intel Products Việt Nam đề xuất, ưu tiên tiêm mũi vaccine thứ 2 cho người lao động để không bị lãng phí mũi 1. Khi có đủ 2 mũi vaccine cho người lao động, khả năng đến quý IV/2021 có thể nâng năng suất sản xuất bù lại cho những sụt giảm trong thời gian qua.

Bên cạnh đó, Giám đốc Đối ngoại Công ty Intel Products Việt Nam cũng kiến nghị cho phép doanh nghiệp áp dụng “2 tại chỗ”, “cung đường xanh” với cam kết giữa người lao động với doanh nghiệp, chính quyền…  bởi đây là phương án lâu dài, đỡ tốn kém cho doanh nghiệp và giúp lao động đỡ đối mặt với trở ngại tâm lý khi đến nơi sản xuất, hoàn toàn phù hợp với phương án của Sở Công Thương trình lãnh đạo TP HCM. Đồng thời, mong sau ngày 15/9, TP.HCM sẽ dừng giãn cách khi tình hình sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn.

“Trong năm 2021, Intel kiến nghị Bộ LĐ-TB&XH cho doanh nghiệp tăng thêm 100 giờ làm việc ngoài giờ. Hiện công ty đã có danh sách gửi 100 kỹ sư qua Mỹ và Malaysia để học thêm nhưng các thủ tục chưa được duyệt. Như vậy, trước mắt, thành phố có thể tạo điều kiện cho chuyên gia nước ngoài đã tiêm đủ 2 mũi vào Việt Nam để đào tạo cho đội ngũ kỹ sư này để kịp tiến độ thực hiện các đơn hàng sản xuất…”, bà Uyên nói.

Ông Furusawa Yasuyuki, Tổng giám đốc Công ty AEON Việt Nam cho rằng, cần xem xét lùi thời hạn nộp bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế từ 3 đến 6 tháng và áp dụng trong 6 tháng trở lên để giúp doanh nghiệp FDI có đủ nguồn lực hỗ trợ tài chính tạm thời cho nhân viên, duy trì sản xuất kinh doanh trong thời gian dịch bệnh.

Đồng thời, tối ưu và đơn giản hóa các thủ tục xuất nhập khẩu, để đẩy nhanh hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp FDI trong đó có AEON, nhằm chuẩn bị cho giai đoạn hậu COVID-19 khi nhu cầu hàng hóa tăng trở lại, lượng hàng cần nhập khẩu theo đó cũng tăng cao.

Trong khi đó, để hỗ trợ cho doanh nghiệp FDI trước ảnh hưởng của dịch COVID-19, TP.HCM đã đưa ra 4 phương án để mở cửa doanh nghiệp sản xuất trở lại.

Theo đó, phương án 1, áp dụng “3 tại chỗ” tùy theo tình hình; phương án 2 là áp dụng “1 cung đường, 2 điểm đến”, hoặc phương án cung đường và 3 – 4 điểm đến (mở rộng); phương thức 3 là 4 xanh: Người lao động xanh, cung đường xanh, nơi ở xanh, nhà máy xanh; phương án thứ 4 kết hợp các phương án nêu trên và có thể nhiều hơn nữa.

Dù vậy, TP.HCM vẫn cho phép doanh nghiệp nước ngoài có thể sáng tạo nhiều phương án và ứng dụng linh hoạt các biện pháp để bảo vệ sức khỏe người lao động, bảo vệ doanh nghiệp, sản xuất an toàn.

Bên cạnh đó, TP.HCM cũng đã tiến hành tiêm vaccine cho toàn bộ người lao động, người dân trên toàn địa bàn thành phố. Hiện tại khu công nghiệp, khu chế xuất đã tiêm 85% số công nhân và đang tiến hành tiêm lần 2 cho 85% lao động đã tiêm mũi 1 và tiêm 15% lao động chưa tiêm mũi 1. Đến hết quý III/2021 sẽ tiêm cho 75% người dân sinh sống tại TP.HCM.

TS Lê Bá Chí Nhân cho rằng, hiện nay, các giải pháp như “3 tại chỗ” hay “1 cung đường, 2 điểm đến” chỉ là cơ chế tạm thời để đảm bảo sức khỏe cho người lao động, người dân. Bởi, nếu áp dụng trong thời gian dài nhiều doanh nghiệp FDI sẽ không trụ được, do đó cần có những giải pháp giữ vững, thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Do đó, chính quyền cần rà soát lại ngay các giải pháp đang áp dụng hiện nay xem có còn bất cập gì đối với từng doanh nghiệp trên địa bàn, đồng thời lắng nghe ý kiến trực tiếp, cụ thể của từng doanh nghiệp để chọn ra giải pháp thích hợp nhất với họ.

Theo TS. Lê Bá Chí Nhân, giải pháp hàng đầu của chính quyền nhà nước là tập trung đẩy lùi dịch COVID-19, trong đó, ưu tiên tiêm vaccine cho công nhân lao động tại các khu công nghiệp, cũng như người dân trên địa bàn TP.HCM từ đó giúp giảm thiểu tối đa các ca mắc.

Thứ 2, trong bối cảnh hiện nay, cần tạo điều kiện, hỗ trợ các doanh nghiệp FDI đang gặp khó khăn bằng việc miễn giảm tiền thuế, xem xét lùi thời hạn nộp bảo hiểm xã hội và y tế, giúp doanh nghiệp có kinh phí để duy trì sản xuất kinh doanh trong thời gian tới. Bên cạnh đó, tạo thuận lợi trong việc di chuyển vận chuyển hàng hóa, bãi bỏ, điều chỉnh những thủ tục đầu tư “rườm rà” cho các doanh nghiệp,…

Cuối cùng, chính quyền cần tiếp tục đẩy mạnh việc tìm kiếm những nhà đầu tư tiềm năng từ các quốc gia khác thông qua việc xúc tiến đầu tư, tạo môi trường đầu tư thuận lợi để thu hút doanh nghiệp,… Còn trong bối cảnh hiện nay cần đồng hành cùng các doanh nghiệp FDI vượt qua khó khăn để tiếp tục hoạt động sản xuất, từ đó duy trì niềm tin đối với các nhà đầu tư.

Theo NĐT